Papur briffio gan y Gwasanaeth Ymchwil:

1. Cyflwyniad

Mae'r papur hwn yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf am y datblygiadau sy'n berthnasol i Gymru o ran gadael yr Undeb Ewropeaidd. Mae'n cynnwys adrannau ar y gwaith yn y Cynulliad a Llywodraeth Cymru; ar lefel yr UE; ar lefel y DU; ac yn yr Alban ac Iwerddon. Mae'n ymdrin â'r cyfnod rhwng 7 ac 20 Medi, ond ceir cyfeiriad at ddigwyddiadau diweddarach lle'r oedd gwybodaeth ar gael adeg y drafftio terfynol.

2. Datblygiadau yng Nghymru

Cynulliad Cenedlaethol Cymru

Y Pwyllgor Materion Allanol a Deddfwriaeth Ychwanegol

Y Pwyllgor Materion Allanol a Deddfwriaeth Ychwanegol yw prif Bwyllgor y Cynulliad ar gyfer cydgysylltu gweithgareddau cysylltiedig â Brexit y Pwyllgorau. Mae'r Pwyllgor yn cynnal ymchwiliad Gadael yr Undeb Ewropeaidd: y goblygiadau i Gymru. Dechreuodd sesiynau cyntaf yr ymchwiliad hwn ar 12 Medi. Mae'r Pwyllgor yn cyfarfod bob wythnos – fel arfer ar brynhawn dydd Llun.

Mae ymgynghoriad i randdeiliaid yn cael ei baratoi, a dylai gael ei lansio yn yr wythnosau nesaf i gael barn ar y canlynol: goblygiadau Brexit i Gymru, blaenoriaethau a phryderon allweddol, cyfraniad at y broses negodi, a threfniadau yn y dyfodol ar ôl gadael yr UE.

Ymddangosodd y Prif Weinidog, Carwyn Jones, a ymddangosodd gerbron y Pwyllgor ar 12 Medi – mae trawsgrifiad o'r sesiwn ar gael yma. Rhoddodd y diweddaraf ynghylch ymateb a gweithgareddau Llywodraeth Cymru ers refferendwm yr UE, gan ailddatgan y chwe blaenoriaeth y nododd ar 24 Mehefin, yn ogystal â'r amryw drafodaethau yr oedd wedi'u cynnal gyda Phrif Weinidog y DU a'r Ysgrifennydd Gwladol ar gyfer Gadael yr UE, y gweinyddiaethau datganoledig eraill, ac yn y Cyngor Prydeinig-Gwyddelig a gynhaliwyd yng Nghaerdydd ym mis Gorffennaf (gydag ail Gyngor Prydeinig-Gwyddelig i'w gynnal yng Nghaerdydd ddiwedd mis Hydref).

Dywedodd y Prif Weinidog y byddai'r is-bwyllgor newydd ar adael yr UE y mae wedi'i sefydlu yn ei Gabinet yn cyfarfod yn fisol, ac y byddai'r cyfarfod cyntaf ar 12 Medi. Dywedodd hefyd y byddai Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol, Mark Drakeford AC, yn cadeirio Grŵp Cynghori Allanol newydd a fydd yn cyfarfod cyn bo hir, ac y cyhoeddir manylion ei aelodaeth yn fuan. Cafwyd trafodaeth ynghylch pa mor gynrychioliadol y byddai hyn ac a fyddai aelodau o bob plaid yn cael eu gwahodd i gymryd rhan.

Pwysleisiodd ei awydd i weld safbwynt negodi'r DU yn cael ei gytuno gan y pedair gwlad mewn ffordd sy'n cynnwys y gweinyddiaethau datganoledig, a dywedodd mai un o linellau coch Llywodraeth Cymru fyddai mynediad i'r Farchnad Sengl heb dariffau. Dywedodd nad yw aelodaeth yn opsiwn oherwydd y gwrthodwyd hyn yn refferendwm yr UE, ond ei fod yn hyblyg o ran pa fodel amgen y dylid mynd ar ei drywydd ar yr amod bod hyn yn cynnig gwarant o ran mynediad i gynifer o sectorau â phosibl i'r farchnad Ewropeaidd. Pwysleisiodd hefyd yr angen am eglurder gan Lywodraeth y DU ynghylch ei safbwynt ar Brexit.

Trafodwyd diwygio fformiwla Barnett (un o flaenoriaethau Llywodraeth Cymru) hefyd, ac ailadroddodd y Prif Weinidog ei alwad am fecanwaith newydd i gymryd lle Barnett, gyda mecanwaith adolygu rheolaidd yn rhan o hyn. O ran cyllid yr UE, galwodd am warant ar gyfer prosiectau/ymrwymiadau cyllid hyd at 2023, fel bod modd cwblhau prosiectau sy'n cael cymorth o dan y rhaglenni presennol. O ran y PAC a'r Cronfeydd Strwythurol, gwrthododd yn llwyr unrhyw ymgais i gymhwyso fformiwla Barnett fel sail ar gyfer ailddyrannu cyllid presennol yn y meysydd hyn mewn setliad ar ôl gadael yr UE.

Ar 19 Medi, cynhaliodd y Pwyllgor ei seminar arbenigol thematic cyntaf mewn cyfres i lywio ei waith wrth graffu ar rôl Llywodraeth Cymru o ran Brexit. Roedd y seminar gyntaf yn edrych ar gyfraith ryngwladol a masnach ac yn cynnwys tri phanel o academyddion. Roedd rhan gyntaf y sesiwn yn ystyried cyd-destun ehangach cyfraith ryngwladol a sut y mae hyn effeithio ar y DU (a Chymru) ar hyn o bryd o fewn yr Undeb Ewropeaidd, a sut y bydd gadael yr UE yn effeithio ar hyn, gan gynnwys unrhyw wahaniaethau o ran effaith yn dibynnu ar sut y bydd yn gadael a'r trefniadau ôl-UE sy'n cael eu rhoi ar waith. Roedd yr ail ran yn canolbwyntio ar oblygiadau Brexit i fasnach, gan gynnwys edrych ar y sector bwyd-amaeth yng Nghymru sy'n sector allforio net ar hyn o bryd, yn ogystal ag edrych ar effaith ehangach y gwahanol opsiynau masnach ryngwladol.

Bydd aelodau'r Pwyllgor yn ymweld â Brwsel ar 26 Medi am gyfres o gyfarfodydd i lywio eu gwaith ar Brexit. Mae hyn yn cynnwys cyfarfodydd gydag ASEau (gan gynnwys Derek Vaughan), Cenadaethau Canada a'r Swistir i'r UE, Cynrychiolydd Parhaol Iwerddon i'r UE, swyddogion y Comisiwn a chynrychiolwyr o'r DU, yr Alban, Gogledd Iwerddon a Chymru.

Ar 3 Hydref, bydd y Pwyllgor yn cynnal ei ail seminar arbenigol thematig: Cyllid, ymchwil a buddsoddi, gyda ffocws arbennig ar ymchwil a symudedd mewn addysg/hyfforddiant.

Y Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig

Lansiodd y Pwyllgor hwn ymchwiliad i edrych ar ddyfodol Polisïau Amaethyddol a Datblygu Gwledig yng Nghymru, gan gynnwys ymgynghoriad i randdeiliaid.

Ar 14 Medi, cynhaliodd y Pwyllgor sesiwn graffu gydag Ysgrifennydd y Cabinet ar gyfer y portffolio hwn, Lesley Griffiths AC. Roedd y rhan fwyaf o'r sesiwn hon yn canolbwyntio ar ei hasesiad o oblygiadau i Gymru yn sgil gadael yr UE, yn arbennig yn edrych ar amaethyddiaeth, datblygu gwledig a'r amgylchedd.

Nododd Ysgrifennydd y Cabinet fwriad Llywodraeth Cymru i sicrhau bod yr holl bwerau yn ei phortffolio y mae Brexit yn effeithio arnynt yn cael eu hailwladoli. Ar sail hyn, byddai'r Llywodraeth yn barod i edrych ar fanteision cydweithredu gyda gwledydd eraill y DU o ran fframwaith cyffredinol i'r DU, er enghraifft ym maes polisi amaethyddiaeth. Nododd ei bod wedi gwahodd Gweinidogion sy'n cynrychioli portffolios tebyg i'w phortffolio ei hun o bob rhan o'r DU i gyfarfod yng Nghaerdydd yr hydref hwn i drafod Brexit. Tynnodd sylw hefyd at nifer o bryderon ynghylch y 'gwarant ariannu' a nodwyd yn llythyr y Canghellor ym mis Awst, yn enwedig yr effaith y gallai hyn ei chael ar gynlluniau amaeth-amgylcheddol a datblygu gwledig yng Nghymru. Hefyd, pwysleisiodd gymhlethdod asesu effaith y broses Brexit – gan nodi fod rhywfaint o waith ymchwil cychwynnol gan ei swyddogion yn dangos bod dros 5,000 o ddarnau o ddeddfwriaeth bresennol yr UE yn effeithio'n uniongyrchol ar y meysydd polisi yn ei phortffolio.

Roedd datganiad ysgrifenedig a gyhoeddwyd ar 15 Medi, Trafodaethau ar gyfeiriad Polisi yr Amgylchedd a Materion Gwledig yn y dyfodol, hefyd yn ymdrin â nifer o'r pwyntiau y cododd Ysgrifennydd y Cabinet ac yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf am ei gwaith wrth ymateb i bleidlais refferendwm yr UE.

Ymwelodd y Pwyllgor â gorllewin Cymru ar 22-23 Medi fel rhan o'r gwaith o gasglu tystiolaeth i lywio'r ymchwiliad hwn, gan gynnwys cyfarfodydd gyda ffermwyr a rhanddeiliaid eraill, a bydd y Pwyllgor yn cynnal sesiwn gydag academyddion i ymchwilio i bolisïau yn y dyfodol ar sail egwyddorion cyntaf ar 28 Medi.

Arall

Mae sawl un o Bwyllgorau'r Cynulliad yn trafod ymchwiliadau posibl i faterion Gadael yr UE ac, wrth i'r rhain ddod yn fwy cadarn, byddwn yn cynnwys manylion yn y papur hwn ar y wybodaeth ddiweddaraf ynglŷn â Gadael yr UE.

Dadleuon yn y Cyfarfod Llawn

Ar 13 Medi, gwnaeth y Prif Weinidog ddatganiad ar adael yr UE a chymerodd gwestiynau gan Arweinydd yr Wrthblaid, y gwrthbleidiau eraill ac Aelodau'r Cynulliad (amser y sesiwn: 15:24-16.19). Roedd Brexit hefyd yn y cwestiwn brys i Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Seilwaith, Ken Skates AC (amser y sesiwn: 14.20-14:36), gweler Cofnod y Trafodion am gofnod llawn o'r sesiwn.

Ar 14 Medi, cytunodd y Cynulliad ar ddau gynnig diwygiedig:

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i flaenoriaethu: (a) cyd-dynnu'n rhagweithiol â Llywodraeth y DU a llywodraethau datganoledig eraill cyn dechrau erthygl 50 a'r trafodaethau fydd yn dilyn hynny.'

Yn cydnabod canlyniad y refferendwm ar 23 Mehefin ac yn galw ar Lywodraeth Cymru i ymgysylltu'n gadarnhaol â Llywodraeth y DU a llywodraethau datganoledig eraill i sicrhau'r canlyniad gorau posibl i Gymru yn ystod y trafodaethau a fydd yn digwydd.

Ar 21 Medi, bu'r Cynulliad yn trafod cynnig am bwysigrwydd aelodaeth lawn o'r farchnad sengl Ewropeaidd i economi Cymru.

Llywodraeth Cymru

Gweler adran 4.1 am ddiweddariadau perthnasol ar weithgareddau Llywodraeth Cymru yn y Cynulliad.

Ar 15 Medi, cyhoeddodd Lesley Griffiths, Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig, ddatganiad ysgrifenedig – Refferendwm yr UE – Trafodaethau ar gyfeiriad Polisi yr Amgylchedd a Materion Gwledig yn y dyfodol

Ar 22 Medi, daeth Dirprwy Gynrychiolydd Parhaol y DU i'r UE, Shan Morgan, ar ymweliad â Chymru am gyfres o gyfarfodydd gydag uwch-swyddogion a Gweinidogion Llywodraeth Cymru.

Ar 26 Medi, aeth Ysgrifennydd y Cabinet Lesley Griffiths AC, ar ymweliad â Brwsel ar gyfer cyfres o gyfarfodydd yn ymwneud â Brexit.

Mae Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg wedi sefydlu gweithgor addysg uwch ar Brexit, a disgwylir iddo gyfarfod am y tro cyntaf ar 28 Medi.

Rhanddeiliaid o Gymru

Cyfarfu undebau ffermwyr y DU, gan gynnwys NFU Cymru, ag uwch dîm rheoli Asda i drafod effeithiau Brexit ar y diwydiant bwyd a ffermio. Roeddent yn cynrychioli safbwyntiau cychwynnol eu haelodau ynghylch polisi masnach, llafur ac amaeth, gan nodi nifer o faterion a allai effeithio ar gadwyni cyflenwi y DU. (19 Medi)

Ar 12 Medi, yn Rhuthun, cynhaliodd NFU Cymru sioe deithiol Brexit a oedd yn cynnwys trafodaeth ar fynediad at lafur, y sefyllfa o ran rheoleiddio ar ôl gadael yr UE a sut byddai'r berthynas fasnachu â'r UE yn dylanwadu ar hyn, a threfniadau ariannu yn y dyfodol. Cynhaliwyd sioeau teithiol hefyd yng Nghlunderwen ar 19 Medi ac Aberhonddu ar 21 Medi.

Cyfarfu swyddogion Undeb Amaethwyr Cymru ffermwyr â'r Gweinidog Gwladol ar gyfer Gadael yr Undeb Ewropeaidd, David Davis AS, yn Llundain i drafod y cyfleoedd a gynigir o adael yr UE, gan ystyried hefyd llawer o'r materion pellgyrhaeddol sy'n bwysig i ffermwyr yng Nghymru. (9 Medi)

Ar 14 Medi, atgoffodd Undeb Amaethwyr Cymru Aelodau'r Cynulliad y bydd y lefelau cyfredol o TB buchol yng Nghymru yn dinistrio ein cytundebau masnach gydag Ewrop os na fydd unrhyw newid mewn polisi.

Mae'r ffigurau cyfredol sy'n deillio o arolwg ar-lein Undeb Amaethwyr Cymru yn awgrymu bod 43% o ymatebwyr wedi cyffroi ynghylch canlyniad y refferendwm, a bod 51% yn pryderu ynghylch yr hyn sydd i ddod pan fydd y DU yn gadael yr Undeb Ewropeaidd.

Gallai'r Cotswolds a Phenrhyn Gwyr yng Nghymru fod mewn perygl os nad yw'r Llywodraeth yn llunio polisi o'r radd flaenaf ar gyfer bwyd, ffermio a'r amgylchedd ar ôl gadael yr UE, meddai'r Gymdeithas Tir a Busnesau Cefn Gwlad ar 17 Medi. Galwodd yr un sefydliad hefyd am ymrwymiad cynnar gan yr Ysgrifennydd Cartref i sefydlu cynlluniau sector ar ôl gadael yr UE a fydd yn galluogi ffermydd a busnesau gwledig eraill i barhau i gyflogi gweithwyr o'r UE a thu hwnt, yn ogystal â gweithwyr o'r DU.

3. Datblygiadau ar lefel yr UE

Y Cyngor Ewropeaidd/Cyngor y Gweinidogion

Ar 16 Medi, cynhaliwyd Cyngor Ewropeaidd anffurfiol o'r UE27 (heb gyfranogiad y DU) yn Bratislava. Diben y cyfarfod oedd ystyriaeth wleidyddol ynghylch datblygu UE ymhellach sydd â 27 o aelod-wladwriaethau. Cytunodd arweinwyr yr UE ar Ddatganiad a Chynllun Bratislava, gan nodi nifer o amcanion ar gyfer y misoedd nesaf:

§ adfer rheolaeth lawn ar ffiniau allanol

§ sicrhau diogelwch mewnol ac ymladd terfysgaeth

§ cryfhau cydweithrediad yr UE ar amddiffyn a diogelwch allanol

§ hybu'r farchnad sengl a

§ chynnig gwell cyfleoedd i bobl ifanc Ewrop

Gweler hefyd y datganiad gan Lywydd y Cyngor Ewropeaidd Donald Tusk yn dilyn y Cyngor anffurfiol.

Nid oedd Brexit yn rhan ffurfiol o'r agenda, ac roedd arweinwyr yr UE yn awyddus i bwysleisio'r neges na fydd unrhyw drafodaethau ynghylch Brexit nes cychwyn Erthygl 50 – caiff hyn ei adlewyrchu hefyd yn y diffyg paratoi yng ngwasanaethau y Cyngor ar gyfer y trafodaethau.

Mewn datganiad i'r wasg cyn cyfarfod y G20 yn Tsieina, dywedodd Jean-Claude Juncker, Llywydd y Comisiwn Ewropeaidd, nad Brexit fyddai'r prif bwnc na'r prif fater yn y cyfarfod yn Bratislava (ar 16 Medi).

Cyn yr uwchgynhadledd anffurfiol, dywedodd Llywydd y Cyngor Ewropeaidd Donald Tusk fod y Prif Weinidog May wedi dweud wrtho y bydd y DU yn lansio'r broses i adael yr UE erbyn mis Ionawr neu fis Chwefror 2017. Bu llawer o ddyfalu yn y cyfryngau ynghylch pryd fydd y Prif Weinidog yn cychwyn Erthygl 50, a hyd yma mae'r Prif Weinidog ond wedi dweud na fydd yn ystyried cychwyn Erthygl 50 cyn diwedd 2016. Mae 2017 yn flwyddyn o etholiadau allweddol ar draws Ewrop (yr Iseldiroedd cyn diwedd mis Mawrth; Ffrainc ym mis Ebrill; a'r Almaen ym mis Medi/Hydref). Ar 15 Medi, gohebodd y BBC fod cyn-Lywydd y Cyngor Ewropeaidd Herman Van Rompuy wedi dweud bod trafodaethau sylweddol ar adael yr UE yn annhebygol o ddigwydd nes i lywodraeth newydd yr Almaen gael ei ffurfio ar ôl yr etholiad ym mis Medi flwyddyn nesaf. Didier Seeuws, sef pennaeth Tasglu DU y Cyngor ar Brexit, oedd Pennaeth Cabinet Van Rompuy pan oedd yn Llywydd y Cyngor Ewropeaidd.

Yn dilyn yr uwchgynhadledd, awgrymodd Prif Weinidog Slofacia y gallai'r Bloc Visegrad(Gwlad Pwyl, Hwngari, y Weriniaeth Tsiec a Slofacia) roi feto ar unrhyw gytundeb Brexit sy'n cyfyngu ar hawliau pobl i weithio yn y DU.

Dioddefodd plaid Undeb Gristnogol Ddemocrataidd Angela Merkel anffawd yn yr etholiadau yn sgil ei pherfformiad gwaethaf erioed yn etholiadau talaith Berlin. Daw hyn ychydig wythnosau ar ôl colli yn Mecklenburg-Vorpommern. Eto, gwelwyd cynnydd yn y gefnogaeth i'r blaid asgell dde eithafol, gwrth-fewnfudo AfD, a gafodd 14% o'r bleidlais ac a enillodd seddi yn Senedd Talaith Berlin, gan roi cynrychiolaeth iddi mewn 10 o'r 16 o seneddau talaith yn yr Almaen. Cyfaddefodd Merkel mai polisi mewnfudo y llywodraeth a oedd un o'r ffactorau wrth wraidd y canlyniad a disgwylir i ymfudo fod yn un o brif themâu yr etholiadau cenedlaethol yn yr Almaen yr hydref nesaf.

Y Comisiwn Ewropeaidd

Ar 15 Medi, gwnaeth Llywydd y Comisiwn Ewropeaidd Jean-Claude Juncker ei anerchiad blynyddol ar Gyflwr yr Undeb i Senedd Ewrop, gan amlinellu ei weledigaeth ynghylch blaenoriaethau'r flwyddyn i ddod, a fydd yn sail i raglen waith y Comisiwn Ewropeaidd ar gyfer 2017 (a ddisgwylir ddiwedd mis Hydref). Cynigiodd Juncker agenda gadarnhaol o gamau pendant Ewropeaidd yn canolbwyntio ar gadw ac uno'r undeb. Mae'r araith yn canolbwyntio ar sicrhau Ewrop well mewn pum maes:

§ Ewrop sy'n diogelu;

§ Ewrop sy'n cadw'r ffordd Ewropeaidd o fyw (gan sôn yn benodol am werthoedd heddwch, rhyddid i symud, ac ymladd gwahaniaethu/hiliaeth);

§ Ewrop sy'n grymuso ein dinasyddion;

§ Ewrop sy'n amddiffyn gartref a thramor; ac

§ Ewrop sy'n cymryd cyfrifoldeb.

Ar 6 Medi, cymerodd Pwyllgor Dethol yr UE dystiolaeth ar ymchwiliad newydd i gysylltiadau'r DU ac Iwerddon, a pharhaodd i gymryd tystiolaeth ar yr ymchwiliad i waith craffu seneddol ar y broses i adael yr UE.

Mae Pwyllgor Undeb Ewropeaidd Tŷ'r Arglwyddi a'i chwe is-bwyllgor yn cynnal cyfres gydlynol o ymchwiliadau i'r materion allweddol a fydd yn codi yn y trafodaethau sydd ar y gweill ar adael yr UE.

Ar 13 Medi, clywodd Is-cwyllgor Cyfiawnder yr UE dystiolaeth ar ddechrau ei ymchwiliad newydd: Brexit: acquired rights.

Ar 14 Medi, parhaodd Is-bwyllgor Materion Ariannol yr UE i glywed tystiolaeth ar gyfer ei ymchwiliad Brexit: financial services.

Hefyd ar 14 Medi, parhaodd Is-bwyllgor Ynni ac Amgylchedd yr UE â'i ymchwiliad byr Brexit and UK fisheries policy drwy glywed tystiolaeth gan y Gweinidog ar gyfer Pysgodfeydd, George Eustice AS, a chynrychiolwyr o Norwy a Gwlad yr Iâ.

Ar 8 Medi, cynhaliodd Is-bwyllgor Materion Allanol yr UE ac Is-bwyllgor Marchnad Fewnol yr UE sesiwn dystiolaeth ddwbl ar y cyd i lansio eu hymchwiliad newydd, "Brexit: future trade between the UK and EU".

Yn ogystal â'r gyfres gydlynol o ymchwiliadau uchod, cyhoeddodd Pwyllgor Cyfansoddiad Tŷ'r Arglwyddi ei adroddiad The invoking of Article 50, sy'n dod i'r casgliad y dylai'r Senedd gyfrannu at y gwaith o gychwyn Erthygl 50. Cafwyd peth trafodaeth ynghylch a all Llywodraeth y DU gychwyn Erthygl 50 drwy Uchelfraint Frenhinol heb gydsyniad Senedd, a chyflwynwyd nifer o heriau cyfreithiol i herio'r farn hon; disgwylir dyfarniad y Goruchaf Lys yn ystod yr hydref.

"Parliament's assent could be sought by means of legislation or through resolutions tabled in both Houses of Parliament. An Act of Parliament would give greater legal certainty and could be used to enshrine the "constitutional requirements" required by Article 50, allowing for the setting of advantageous pre-conditions regarding the exit negotiations to be met before Article 50 could be triggered. A resolution could be simpler and quicker to secure but might not provide the same watertight legal authority. We consider that either would be a constitutionally acceptable means of securing parliamentary approval for the triggering of Article 50."

Casgliad allweddol y Pwyllgor oedd bod parhau â mynediad i'r farchnad sengl yn hanfodol i'r Alban. Yn ôl y Pwyllgor:

“A key conclusion from the early evidence that we have heard relates to the importance of access to the single market (both for services and goods), and the lack of tariff and non-tariff barriers (such as licensing). We consider that these are important priorities for the Scottish Government in its discussions with the UK Government on the UK’s future relationship with the EU.”

Daeth y Pwyllgor i'r casgliad hefyd ei bod yn bwysig y dylai gwladolion yr UE sy'n byw, yn gweithio ac yn astudio yn yr Alban ar hyn o bryd allu aros yn yr Alban. Yng nghyswllt arian Ewropeaidd, cydnabu'r pwyllgor bwysigrwydd cynlluniau wedi'u hariannu'n llawn i gymryd lle'r rhaglenni presennol a ariennir gan yr UE yn yr Alban ym meysydd amaethyddiaeth, pysgodfeydd, datblygu rhanbarthol, ac ariannu ymchwil a datblygu technolegol.

O ran gwaith Llywodraeth yr Alban mewn perthynas â'r trafodaethau, dywedodd y Prif Weinidog wrth y Pwyllgor:

“In terms of how we will seek to use our influence, as I set out to the chamber last week, first we will seek to make common cause with those of like minds across the UK, to try to reach the least-worst outcome for the UK as a whole. In my very strong view, that means remaining in the single market. At the moment, there is a lot of conflation between membership of the single market and access to the single market, which are two very different things. Membership of the single market is important.

Secondly, we will seek to explore differential options for Scotland. Our standing council of experts is already working on a spectrum of options, about which I can talk in more detail later.”

O ran cytuno ar ddull gweithredu y DU gyfan ar gyfer y trafodaethau, dywedodd y Prif Weinidog wrth y Pwyllgor:

“There have been extensive discussions, which are on-going, between Scottish Government officials and UK Government officials about what the process that will ensure that the Scottish Government and other devolved Administrations are meaningfully engaged will look like.

As I said, those discussions are on-going. They are not proceeding as quickly as I would like them to, but I hope that we will see some progress in the next few days. Mike Russell is going to London to meet David Davis tomorrow, and I hope that in October a multilateral meeting will take place, involving all the devolved Administrations. I will keep the committee fully updated as those discussions conclude...

… We want to be engaged in a way that gives us input into the decision making, rather than being treated as another consultee.

I know that that view is shared by the First Minister of Wales, who, when the British-Irish Council met in the summer, said that he thought that there was an argument for the Parliaments in different parts of the UK to have a say before article 50 is triggered. Although I cannot speak for the other devolved Administrations, I think that there is a common view that we are not going into the process just to be consulted; we want to be part of the decision making. That is what the discussions that we are engaged in are trying to achieve. Those discussions have not concluded yet, but as soon as they do—or when there are material developments—I will ensure that the committee is fully advised of that.”

Hefyd, holwyd y Prif Weinidog ynghylch a ddylai fod rôl i Senedd y DU o ran cychwyn Erthygl 50. Yn ei hymateb, dywedodd y gallai'r broses cynnig cydsyniad deddfwriaethol godi os na fydd rôl i Senedd y DU o ran cychwyn Erthygl 50. Dywedodd wrth y Pwyllgor:

“I am speculating now, but if there is a decision that Parliament has to pass legislation, it brings the issue of a LCM into sharp focus. As I understand it, the Northern Irish action is very much about the need or otherwise for an LCM in the Northern Irish context, and it is that argument that could give the Scottish Government an interest in the situation as it develops. If there is House of Commons legislation, my view is that that would require an LCM, so the views of the Scottish Parliament would become central to the process.

As I say, I am talking about a legal action. I hope that we get to a position where, notwithstanding any legal action, the Prime Minister’s commitment that the Scottish Government and the other devolved Administrations will have a meaningful role in the decision-making framework will mean that the legal action is more of a moot point. Nevertheless, these are really important issues that are just some of the many issues that are at play just now that make me think that, rather than becoming less complicated as we move on from the referendum result, the road ahead will become more complicated across a whole range of different areas.”

Gofynnwyd i'r Prif Weinidog hefyd am flaenoriaethau Llywodraeth yr Alban yn y trafodaethau. Mewn ymateb, ailadroddodd y Prif Weinidog y pum mater a fyddai'n feini prawf ar gyfer opsiynau’r Llywodraeth, sef “our democratic interests, our economic interests, social protection, solidarity and influence”. O ran safbwynt penodol, dywedodd y Prif Weinidog wrth y Pwyllgor:

“I believe that the whole of the UK will be better served by remaining in the single market. If we can be part of a coalition of interests across the UK—let us call it a progressive alliance—in which we can make the case for continued single market membership, we will do that, but obviously, if that is not possible, we will have to explore different options up to and including the independence option.”

Yn olaf, ailadroddodd y Prif Weinidog ei barn hefyd y dylid diogelu hawliau dinasyddion yr UE yn yr Alban pan fydd y DU yn gadael yr UE. Dywedodd wrth y Pwyllgor:

“It is essential to give people who have made their lives here and done us the honour of coming to live in and contribute to our country some certainty. We owe them that. Today, I call again on the UK Government and the Prime Minister to start providing that certainty.”

Ar 15 Medi, cafodd Michael Russell Gweinidog Llywodraeth yr Alban ar gyfer Trafodaethau y DU ar Le yr Alban yn Ewrop a David Davis, Gweinidog y DU ar gyfer Gadael yr UE, gyfarfod yn Llundain.

Yn dilyn dadl Senedd yr Alban y diwrnod blaenorol, cyhoeddodd Llywodraeth yr Alban ddatganiad i'r wasg lle dywedodd Michael Russell:

“During our discussions about the future with the nations of these islands, we continue to stress the absolute necessity of Scotland’s voice being an integral and meaningful part of the negotiating process. We will also highlight the importance of respecting and living up to the modern idea of distributed democracy which the different national parliaments and assemblies of these islands embody.

“With that in mind, I will meet with the UK Government’s Secretary of State for Exiting the European Union, David Davis, in London tomorrow to stress the crucial role this Scottish Government has to play in this process and reiterate the importance of Scotland and the UK remaining part of the single market.

“I look forward to working with everyone who shares that view and who wants to ensure that – whatever the current challenges – Scotland, as a European nation, continues to flourish.”

Yn ôl y BBC, yn dilyn ei gyfarfod â David Davis, dywedodd Michael Russell ei fod yn disgwyl cyhoeddi proses ffurfiol ar gyfer mewnbwn yr Alban yn fuan. Yn ôl yr adroddiad newyddion:

“Mr Russell told BBC Scotland the meeting - the first between the men in their new jobs - was a "good start".

Ond rhybuddiodd nad oedd modd dirnad y gallai Llywodraeth y DU yn negodi ar ran yr Alban ar faterion datganoledig.

Mewn datganiad ar y cyd, dywedodd Mr Russell a Mr Davis y bu'r trafodaethau yn rhai cadarnhaol, lle cafwyd cyfnewid barn agored.

Aeth ymlaen: "While we clearly come from very different standpoints, we both recognise that a good working relationship is vital.

"We agree that Scotland, as well as Wales and Northern Ireland, should be fully involved in discussions about the UK's future relationship with Europe in line with the PM's commitment to a UK approach and objectives for the negotiation.

"Ministers will continue to be in close contact as part of a regular programme of engagement."

Mae'r Weithrediaeth wedi sefydlu Pwyllgor Ymgynghorol Brexit i gyfathrebu â'r sectorau bwyd-amaeth a'r amgylchedd.

Yn nadl y cyfarfod llawn ar 13 Medi, nododd y Prif Weinidog y cynhelir cyfarfod nesaf y Cyngor Prydeinig-Gwyddelig ddiwedd mis Hydref, yn dilyn y Cyngor Prydeinig-Gwyddelig a gynhaliwyd yng Nghaerdydd ddiwedd mis Gorffennaf.

Mae Pwyllgor C - Materion Economaidd - Cynulliad Seneddol Prydain ac Iwerddon (BIPA) wedi lansio ymchwiliad i oblygiadau posibl refferendwm y DU ar yr UE i sectorau bwyd-amaeth y gwledydd sy'n aelodau o BIPA, gyda'r bwriad o baratoi adroddiad yn gynnar yn 2017.

Ar 22 Medi, cynhaliodd yr Oireachtas (y Dáil a'r Seanad) Symposiwm oddi ar y safle, ar y pwnc: y goblygiadau economaidd o ymadawiad y DU â'r Undeb Ewropeaidd. Roedd y rheini a gymerodd ran yn y Symposiwn yn cynnwys Ei Ardderchowgrwydd Robin Barnett, Llysgennad Prydain i Iwerddon, a'i Ardderchowgrwydd Declan Kelleher, Cynrychiolydd Parhaol Iwerddon i'r UE, a nifer o siaradwyr eraill o fyd academia, byd busnes, a chyrff a grwpiau cynrychiadol.

§ Brexit: trade aspects Yn edrych ar opsiynau posibl o ran perthynas fasnach y DU â'r UE, ar ôl gadael yr UE.

§ Brexit round-up (crynodeb o'r holl weithgareddau sy'n gysylltiedig â Brexit yn Nhŷ'r Arglwyddi)